Vào ngày 24 tháng 4 năm 2025, Hiệp hội Cà phê Đặc sản (SCA) và Viện Chất lượng Cà phê (CQI) đã công bố một thỏa thuận hợp tác mang tính bước ngoặt: quyền điều hành chương trình Q grader sẽ được chuyển giao.
Kể từ ngày 1 tháng 10 tới đây, SCA sẽ tiếp quản và triển khai chương trình cấp chứng chỉ Q grader mới – được gọi là “Q grader cải tiến” – dựa trên hệ khung Đánh giá Giá trị Cà phê (CVA – Coffee Value Assessment) do tổ chức này phát triển. Điều này đồng nghĩa với việc CQI sẽ chính thức chấm dứt vai trò điều phối chương trình Q grader mà họ đã gắn bó suốt hơn hai thập kỷ qua.
Thông tin này lập tức tạo ra nhiều luồng ý kiến trái chiều trong cộng đồng cà phê đặc sản toàn cầu. Các phản ứng ban đầu cho thấy không ít người trong ngành đang cảm thấy bối rối, đặc biệt là về những hệ quả thực tiễn có thể xảy ra. Một số câu hỏi được đặt ra: Liệu khung đánh giá CVA sẽ ảnh hưởng như thế nào đến cách định giá cà phê và sự chênh lệch chất lượng giữa các thị trường? Những Q grader hiện tại sẽ cần làm gì để chuyển đổi sang chương trình mới? Và quan trọng hơn cả – chứng chỉ Q grader cũ liệu có còn giá trị?
Theo phân tích trên Perfect Daily Grind, một số chuyên gia và nhà hoạt động trong ngành đã lên tiếng về mối lo ngại liên quan đến chi phí, thời gian, và tính minh bạch của chương trình cải tiến. Bên cạnh đó, cũng xuất hiện những quan điểm cho rằng việc “tiến hóa” chương trình Q grader theo hướng tích hợp CVA có thể là bước đi tất yếu để nâng cao tính chuẩn hóa và khả năng áp dụng trong toàn chuỗi giá trị cà phê.
Thông tin về việc Hiệp hội Cà phê Đặc sản (SCA) tiếp quản điều hành chương trình Q grader lần đầu được công bố tại triển lãm Specialty Coffee Expo 2025 tổ chức ở Houston, và ngay lập tức thu hút sự chú ý của toàn ngành.
Phản ứng từ cộng đồng cà phê đặc sản khá đa dạng – từ ngỡ ngàng đến nghi ngại. Nhiều người tỏ ra khó hiểu trước quyết định sát nhập hoạt động giữa hai tổ chức vốn hoạt động độc lập nhưng có chức năng tương tự nhau, đặc biệt khi điều này dẫn đến việc cải tổ một chương trình giáo dục đã định hình vị thế cho hàng nghìn chuyên gia cà phê được chứng nhận trên toàn thế giới.
Tuy vậy, không ít người trong ngành lại cho rằng sự hợp tác này không quá bất ngờ. Trên thực tế, các dấu hiệu đã xuất hiện từ trước. Một ví dụ rõ nét là việc SCA công bố hợp tác cùng Cup of Excellence (CoE) và Alliance for Coffee Excellence (ACE) tại sự kiện World of Coffee Copenhagen vào năm ngoái – một bước đi được giới chuyên môn xem như dấu hiệu mở đường cho các liên kết chiến lược sâu hơn.
Trước đây, CoE, ACE và SCA thường hoạt động độc lập, chỉ đôi lúc phối hợp trong các dự án quy mô nhỏ. Nhưng sau khi ký kết Biên bản Ghi nhớ (MoU), CoE đã bắt đầu tích hợp một phần giao thức phân tích CVA – bao gồm mô tả cảm quan và hệ thống điểm số – vào cấu trúc chấm thi tại các cuộc thi của họ. Đây là chỉ dấu rõ ràng cho thấy CVA đang dần trở thành nền tảng đánh giá chuẩn hóa trong ngành cà phê đặc sản toàn cầu.
Theo Hiệp hội Cà phê Đặc sản (SCA), CVA mang đến một cách tiếp cận toàn diện hơn trong việc đánh giá cà phê, vượt ra ngoài các thang điểm chấm nếm truyền thống vốn là nền tảng của hệ thống Q grader trước đây. Khởi nguồn của CVA bắt đầu từ năm 2021, khi SCA triển khai một dự án nhằm rà soát và cải tiến hệ thống chấm điểm cupping được giới thiệu từ năm 2004. Bộ giao thức và biểu mẫu cupping này từng bị chỉ trích vì quá tập trung vào việc chấm điểm, vô tình bỏ qua giá trị toàn diện hơn của một mẫu cà phê.
Đến tháng 10 năm 2022, SCA công bố kết quả khảo sát với khoảng 1.600 chuyên gia chấm nếm tại Mỹ Latinh, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ. Mục tiêu khảo sát nhằm đánh giá tính “liên chủ thể” (intersubjectivity) trong hoạt động chấm nếm – tức mức độ kết quả phản ánh đồng thời cả kiến thức chuyên môn lẫn sở thích cá nhân của người chấm.
Chỉ một tháng sau đó, SCA triển khai dự án thí điểm nhằm giải quyết những bất cập nêu trên, đồng thời đề xuất nhu cầu phát triển một biểu mẫu cupping mới – và đó chính là lúc Coffee Value Assessment ra đời.
Hệ thống CVA bao gồm bốn giai đoạn đánh giá riêng biệt, có thể sử dụng độc lập hoặc kết hợp:
So với hệ thống cupping năm 2004, vốn chỉ dựa vào hai yếu tố cảm quan chủ quan và mô tả, CVA rõ ràng mở rộng góc nhìn đánh giá, nhằm bao quát hơn giá trị tổng thể của một mẫu cà phê trong nhiều ngữ cảnh khác nhau.
Bắt đầu từ tháng 10 năm 2025, hệ thống Coffee Value Assessment (CVA) của SCA sẽ chính thức thay thế chương trình Q grader do CQI điều hành suốt hơn 20 năm qua. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến khoảng 10.000 Q grader được chứng nhận trên toàn thế giới. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, vẫn còn rất nhiều mơ hồ xoay quanh tác động thực tiễn của sự chuyển đổi này, cũng như cách thức áp dụng cụ thể.
Một trong những câu hỏi được đặt ra nhiều nhất là liệu việc chuyển đổi từ hệ thống Q grader sang chương trình “Q grader cải tiến” dựa trên CVA có đang diễn ra quá nhanh chóng. Mặc dù CVA được SCA công bố chính thức vào năm 2023, nhưng so với chương trình Q grader đã vận hành ổn định suốt hơn hai thập kỷ, hệ thống mới vẫn còn khá non trẻ.
Trong suốt 20 năm qua, cộng đồng cà phê đặc sản toàn cầu đã đầu tư rất lớn vào việc đào tạo, phát triển quy trình chấm điểm và xây dựng một ngôn ngữ chung trong chuỗi cung ứng cà phê nhân xanh. Việc thay đổi đột ngột sang một khung đánh giá mới khiến nhiều người lo ngại rằng những nỗ lực này có thể bị xóa nhòa hoặc ít nhất là bị gián đoạn nghiêm trọng.
Phản ứng từ ngành cà phê đặc sản rất đa dạng, nhưng nổi bật lên là một số mối bận tâm chính – đặc biệt từ phía các Q grader – đang chờ được giải đáp một cách minh bạch.
Niềm tin của ngành vào các tổ chức nền tảng như CQI và SCA vốn được đặt trên kỳ vọng rằng họ sẽ đóng vai trò bảo trợ cho sự ổn định và phát triển dài hạn. Vì vậy, thông báo chuyển đổi mang tính tức thời này bị nhiều người trong ngành xem là đe dọa đến tính liên tục trong vận hành kinh doanh, và có thể ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mắt xích trong chuỗi giá trị.
Một vấn đề khác cũng được đặt ra là chi phí mà các Q grader hiện tại sẽ phải bỏ ra nếu muốn được tái chứng nhận theo hệ thống mới. Các khóa học và kỳ thi liên quan đến CVA vốn đã có mức học phí cao – một phần do chi phí đào tạo và cơ sở vật chất – nhưng điều này lại tạo ra rào cản không nhỏ với các chuyên gia đến từ những quốc gia có thu nhập thấp.
Dù vậy, vẫn có những tiếng nói cố gắng giữ cái nhìn tích cực. Nhiều người cho rằng việc đánh giá những mặt tích cực và tiêu cực của sự thay đổi này là vô cùng khó khăn, phần vì còn quá nhiều ẩn số, phần vì ảnh hưởng tiềm tàng đến hàng loạt nhóm liên quan như người sản xuất, chuyên gia thử nếm, thương nhân và các nhà giáo dục trong ngành cà phê toàn cầu.
Một phần nguyên nhân khiến cộng đồng cà phê đặc sản bất ngờ và hoang mang trước sự ra đời của chương trình Q grader “cải tiến” là cảm giác họ đã không được tham gia vào quá trình đưa ra quyết định. Với nhiều người, điều này đi ngược lại tuyên bố sứ mệnh và tầm nhìn mà cả SCA lẫn CQI từng khẳng định về việc xây dựng một cộng đồng cởi mở và hợp tác.
Nhiều chuyên gia trong ngành cho rằng những quyết định ảnh hưởng sâu rộng đến cộng đồng cần phải có sự tham vấn rộng rãi, thay vì được đưa ra một cách đơn phương trong các cuộc họp kín. Sự thiếu vắng kênh đối thoại chính thức đã dẫn đến tâm lý thất vọng, thậm chí mất niềm tin vào cách thức quản trị của các tổ chức lớn trong ngành cà phê đặc sản.
Thông báo được công bố một cách đột ngột cũng cho thấy rõ những rạn nứt đang âm ỉ trong nội bộ ngành – điều dễ dàng bị khuếch đại trong bối cảnh ngành cà phê đang đối mặt với nhiều bất ổn lớn như biến động giá cả, áp lực chi phí sản xuất và những ảnh hưởng ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu đến chuỗi cung ứng.
Từ phía người được chứng nhận Q grader – cả ở vai trò nhà mua hàng lẫn nhà sản xuất – nhiều ý kiến cho rằng giá trị chứng chỉ họ từng đầu tư công sức và tài chính để đạt được dường như bị “bay hơi chỉ sau một đêm”. Điều này đặt ra một dấu hỏi lớn: liệu họ có nên tiếp tục đầu tư vào một hệ thống mới mà chính họ chưa hiểu rõ về hiệu quả hay triển vọng thực tiễn?
Ở mức độ thấp nhất, sự chuyển đổi này gây rối loạn trong cách thức đánh giá chất lượng cà phê. Nhưng về lâu dài, nó có thể làm thay đổi cấu trúc nhân lực của ngành – ảnh hưởng đến ai sẽ có quyền đào tạo và cấp chứng chỉ mới, đồng thời có nguy cơ làm sụt giảm tổng số lượng chuyên gia chấm điểm được chứng nhận theo chuẩn CVA.
Việc SCA và CQI – hai tổ chức có xuất phát điểm từ các quốc gia tiêu thụ cà phê – hợp nhất vai trò điều phối trong hệ thống đánh giá chất lượng và gián tiếp chi phối việc hình thành giá trị đã làm dấy lên lo ngại về sự bất cân bằng trong phân phối giá trị trong chuỗi cung ứng cà phê.
Từ góc nhìn lịch sử, các nhà nghiên cứu Benoit Daviron và Stefano Ponte từng cảnh báo trong tác phẩm The Coffee Paradox (2005) rằng xu hướng tư nhân hóa trong chuỗi giá trị cà phê toàn cầu sẽ kéo theo sự tập trung hóa quyền lực vào phía người mua. Trong bối cảnh khủng hoảng giá cà phê kéo dài, biến đổi khí hậu và rào cản thương mại gia tăng, việc một tổ chức như SCA tìm cách kiểm soát hệ thống đánh giá chất lượng – vốn trước đây được đảm nhiệm bởi CQI – không còn là điều quá bất ngờ. Điều này càng rõ ràng khi các tiêu chuẩn từ phía người mua đang dần được áp dụng lên các hoạt động đánh giá chất lượng ở nơi sản xuất.
Theo thông cáo của SCA, các chương trình mới như VCA được kỳ vọng sẽ “mang lại lợi ích rõ ràng cho người sản xuất”. Tuy nhiên, với một số người trong ngành, vấn đề không chỉ nằm ở khía cạnh kỹ thuật. Sự hợp nhất các hệ thống đào tạo và chấm điểm cà phê có thể dẫn đến một hệ quả nghiêm trọng hơn: bóp nghẹt khả năng đổi mới trong ngành, làm thu hẹp không gian học thuật và giảm tính đa dạng trong phương pháp đánh giá.
Bất cứ khi nào quyền lực tri thức tập trung quá mức trong tay một vài tổ chức tư nhân, nguy cơ mất cân bằng thị trường và thao túng giá trị gia tăng là điều khó tránh khỏi. Việc giảm bớt mắc xích trong hệ sinh thái chứng nhận và đánh giá sẽ càng làm nghiêng cán cân về phía người mua – nơi vốn đã có lợi thế trong định hình nhu cầu thị trường.
Một trong những điểm mơ hồ lớn nhất xoay quanh việc chuyển đổi từ hệ thống Q grader sang mô hình đánh giá theo CVA chính là tác động của nó đến hệ thống chấm điểm và cơ chế hình thành giá cà phê. Việc rời bỏ mô hình đánh giá dựa trên một điểm số duy nhất (single cup score) để hướng tới một cách tiếp cận đa chiều và toàn diện hơn chắc chắn sẽ tạo ra những hiệu ứng lan rộng trong toàn bộ chuỗi cung ứng.
Thông thường, các bên liên quan như nhà mua, nhà phát triển sản phẩm hay chuyên viên đảm bảo chất lượng sẽ thử nghiệm song song các phương pháp đánh giá mới với những giao thức hiện hành. Mục tiêu là để đảm bảo các quyết định đánh giá – chẳng hạn như chấp nhận hay từ chối một lô hàng – không bị sai lệch chỉ vì thay đổi biểu mẫu hay cách tiếp cận phân tích.
Việc chuyển đổi đột ngột từ biểu mẫu cupping năm 2004 sang hệ thống CVA khiến quá trình này trở nên khó khăn hơn. “Việc đánh giá một phương pháp mới đòi hỏi quá trình thử nghiệm chức năng (functional testing) trước khi có thể áp dụng chính thức. Nếu bỏ qua bước này, chúng ta có thể đối mặt với nhiều ý kiến trái chiều và thiếu nhất quán trong toàn bộ chuỗi cung ứng – từ đánh giá chất lượng đến ra quyết định mua bán,” Spencer cảnh báo.
Điều đáng lo ngại hơn cả, theo ông, là khả năng tăng tỷ lệ lô hàng bị từ chối chỉ vì sự khác biệt trong biểu mẫu chấm điểm – không phản ánh chính xác chất lượng thực tế của cà phê. Trong bối cảnh đó, người nông dân có thể sẽ bị ép giá, đơn giản chỉ vì sản phẩm của họ được chấm bằng một hệ thống “mới lạ” chưa được toàn ngành thống nhất sử dụng.
Khi hệ thống điểm số không còn là một chuẩn mực chung, câu hỏi đặt ra là: liệu các bên mua – vốn quen với ngôn ngữ con số – có sẵn sàng trả cùng một mức giá cho cà phê được đánh giá bằng một ngôn ngữ mới, chưa được kiểm chứng về tính tương thích? Và nếu không, ai sẽ là người gánh chịu hệ quả.
Với hơn 10.000 chuyên gia đã được chứng nhận và hai thập kỷ hoạt động, hệ thống Q grader từ lâu đã trở thành một chuẩn mực quen thuộc trong ngành cà phê đặc sản. Trái lại, CVA vẫn là một khái niệm mới mẻ đối với phần lớn các bên trong chuỗi cung ứng, làm dấy lên nhiều lo ngại về tính khả thi của việc triển khai trong thời gian tới.
Tính khả thi của hệ thống CVA ở quy mô toàn cầu vẫn là chủ đề gây nhiều tranh luận trong ngành cà phê. Trong bối cảnh đó, ngày càng có nhiều người đặt câu hỏi: chứng chỉ Q grader hiện tại sẽ có ý nghĩa gì trong tương lai? Và liệu họ có nên “chuyển tiếp” sang phiên bản Q grader mới theo chuẩn CVA?
Đáp lại những lo ngại xoay quanh chi phí cao của chương trình mới, SCA gần đây công bố mô hình định giá mới cho các khóa đào tạo – bao gồm cả chương trình CVA Q. Theo đó, các quốc gia sẽ được phân chia thành năm nhóm khác nhau, dựa trên dữ liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và chỉ số sức mua PPP trên đầu người, nhằm phản ánh thực tế kinh tế từng khu vực. Mặc dù điều này có thể phần nào làm giảm áp lực tài chính cho học viên đến từ các quốc gia thu nhập thấp, nhưng sự bất định toàn cục vẫn còn đó.
Sẽ có bao nhiêu người chuyển sang dùng CVA mới, bao nhiêu người tiếp tục trung thành với biểu mẫu cupping của SCA từ năm 2004?, và bao nhiêu người sẽ chọn lối đi riêng – duy trì các giao thức và phương pháp phân tích do công ty họ phát triển.
Cuối cùng, có thể thấy cuộc chuyển mình của chương trình Q Grader sang hệ thống đánh giá CVA không chỉ là một thay đổi kỹ thuật trong phương pháp chấm điểm cà phê – mà còn phản ánh những căng thẳng âm ỉ giữa các tổ chức định hình tiêu chuẩn ngành và cộng đồng những người trực tiếp thực hành, giảng dạy và sống cùng cà phê mỗi ngày.
Dù mục tiêu hướng đến là sự tiến bộ và toàn diện hơn, cách thức triển khai thiếu tham vấn và minh bạch lại khiến nhiều người trong cuộc cảm thấy bị bỏ lại phía sau. Trong bối cảnh chuỗi cung ứng cà phê đang đối mặt với nhiều biến động, việc lắng nghe tiếng nói của cộng đồng, đảm bảo sự rõ ràng trong định hướng và duy trì không gian cho sự đa dạng trong tiếp cận chất lượng – có lẽ mới là điều cần được ưu tiên hàng đầu.
Khi được liên hệ bởi các phóng viên từ perfectdailygrind.com, Hiệp hội Cà phê Đặc sản (SCA) đã đưa ra một số phản hồi xoay quanh loạt thắc mắc về quá trình chuyển đổi sang chương trình CVA:
Điều gì xảy ra nếu Q grader không hoàn thành chương trình fast-track trước ngày 31/12/2025? “Tất cả Q grader (Arabica hoặc Robusta), dù còn hiệu lực hay đã hết hạn, đều có thể tham gia lộ trình fast-track thông qua khóa học CVA for Cuppers kéo dài hai ngày – miễn là hoàn thành trước ngày 31/12/2025. Sau thời điểm này, lựa chọn duy nhất là học toàn bộ chương trình mới.”
Thời gian chuyển đổi mất bao lâu? Tùy theo lộ trình:
Nếu Q grader không thể hoặc không muốn tham gia khóa học? “Chứng chỉ Q hiện tại vẫn có hiệu lực đến ngày hết hạn. Tuy nhiên, sau thời điểm đó, để tiếp tục được công nhận, bạn cần hoàn tất chương trình Q Grader mới.”
CVA sẽ ảnh hưởng thế nào đến định giá cà phê? “CVA là một phần trong nỗ lực lớn hơn nhằm giúp các tác nhân trong chuỗi giá trị – từ người trồng đến nhà rang – hiểu rõ, tối ưu và chia sẻ giá trị từ cà phê đặc sản. Dù bản thân CVA không định giá, nó cho phép minh bạch hóa những thuộc tính tạo nên giá trị, từ đó giúp các bên thương thảo với sự hiểu biết toàn diện hơn.”
Chào mừng bạn đến với Prime Insight – không gian của những nội dung chuyên sâu, nơi từng bài viết được đầu tư kỹ lưỡng về nội dung, hình ảnh và trải nghiệm đọc. Với giao diện tối giản, chúng mình mong muốn mang đến cho bạn một hành trình khám phá tri thức tinh tế và tập trung.
Một vài suy nghĩ về nghiên cứu khoa học trong ngành cà phê
Đằng sau những thuật ngữ “nghe kêu” trong ngành cà phê, đâu là thử nghiệm đâu là nghiên cứu khoa học thực thụ? Phân biệt nghiên cứu khoa học thật với chiêu trò, và hiểu vì sao nghiên cứu “khiêm tốn” lại là chìa khóa cho cà phê đặc sản bền vững!
Liberica Quảng Trị – Vị ngọt chưa từng được kể
Cà phê Mít – Quảng Trị và hành trình đưa nó đến với người yêu cà phê đặc sản là câu chuyện đầy thú vị mà PrimeCoffee muốn chia sẻ với bạn thông qua lời kể của Đoàn Anh Tuấn, Founder của
Roast profile: First Crack và các điểm cần lưu ý
Kiểm soát tốc độ tăng nhiệt sau First Crack để tránh hiện tượng Crash và Flick – hai điểm gãy phổ biến ảnh hưởng đến chất lượng mẻ rang
Roast profile: Hồ sơ rang và các vấn đề thường gặp
Bài viết này trình bày chi tiết các giai đoạn trong hồ sơ rang, cách cân bằng thời gian giữa chúng, và những lỗi thường gặp như nướng quá, chưa phát triển đủ, hay bật nhiệt đột ngột
Những lỗi thường gặp trong quá trình rang
Điểm qua những những lỗi tưởng nhỏ nhưng lại ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng và khả năng tái lập của mẻ rang và cách để phòng tránh từ đầu
PrimeCoffee là nền tảng thông tin chất lượng cao cho các chủ đề quan trọng trong ngành cà phê. Chia sẻ nội dung hữu ích một cách chuyên nghiệp & minh bạch là ưu tiên hàng đầu của PrimeCoffee.
