Giống cà phê Catimor Coffee
NỘI DUNG CHÍNH

“Giống có năng suất cao, dạng lùn/nhỏ gọn, kháng bệnh gỉ sắt lá cà phê và bệnh quả cà phê. Thường được tìm thấy ở Malawi, Zambia và Zimbabwe.”

Catimor là kết quả lai chéo giữa giống Timor Hybrid và giống Caturra. Ở Trung Mỹ, Catimor còn được biết đến với tên T8667, với khả năng chống bệnh gỉ sắt (Coffee Leaf Rust) mạnh mẽ. Điều quan trọng cần lưu ý là, trái với nhiều quan niệm phổ biến, “Catimor” không phải là một giống riêng biệt. Thay vào đó, đây là một nhóm gồm nhiều giống khác nhau có nguồn gốc tương tự như: Anacafe 14, Catisic, Costa Rica 95, Fronton, T5175, T8667,..

Cây cà phê Catimor ở Cầu Đất, Đà Lạt

Các nhóm giống như Catimor và Sarchimor được hiểu là những giống Arabica không “thuần chủng” vì sở hữu một số đặc điểm di truyền từ một loài khác – chủ yếu là C. canephora (Robusta). Nguyên văn của thuật ngữ này là Introgressed – tức Lai cận giới hay còn được gọi là lai cận tính).

Tương tự người anh em – giống Sarchimo (điển hình với cây cà phê T5296) có cùng giống cha là Timor Hybrid gắn liền với những ngày đầu của Liên minh Cà phê khu vực Trung Mỹ (PROMECAFE) – được thành lập năm 1978 với sự tài trợ của Văn phòng khu vực Trung Mỹ của USAID (ROCAP) và Viện nông học Campinas (IAC) ở Brazil để đối phó với mối đe dọa đặt ra bởi sự xuất hiện gần đây của bệnh gỉ sắt lá cà phê trong khu vực.

Lịch sử chi tiết của nhóm giống Catimor

Từ những năm 1958 – 1959,  Viện nghiên cứu cà phê của Bồ Đào Nha (Centro Agronómico Tropical de Investigación y Enseñanza) viết tắt là CIFC, nổi tiếng với nghiên cứu về bệnh gỉ sắt trên lá cà phê, đã nhận được rất nhiều hạt giống Timor Hybrid từ đảo Đông Timor (Timor Hybrid là cây lai tự nhiên giữa C. Arabica và C. Robusta, xuất hiện tự nhiên trên đảo Timor vào những năm 1920). Đặc tính di truyền từ Robusta đã cho Timor kháng bệnh gỉ sắt rất tốt.

Cây cà phê Catimor 129 | Ảnh: varieties.worldcoffeeresearch.org

Từ hai lô hạt giống mà CIFC nhận được, các nhà lai tạo ở Bồ Đào Nha bắt đầu làm việc để tạo ra các giống cà phê mới có khả năng kháng bệnh, đồng thời có tầm vóc nhỏ gọn để nâng cao năng suất trên cùng một diên tích canh tác. Một trong những cây Timor Hybrid trên, được gọi là HDT CIFC 832/2, được lai với giống Caturra nhỏ gọn để tạo ra các dòng lai khác nhau:

  • Caturra đỏ CIFC 19/1 x HDT CIFC 832/1 = HW26
  • Caturra đỏ CIFC 19/1 x HDT CIFC 832/2 = H46

Sau một số thử nghiệm ban đầu tại IAC – Brazil, các giống lai được gọi là “Cat Catoror”. Những cây lai đời đầu này đã ra đời ngay trong thời kỳ xuất hiện bệnh gỉ sắt ở châu Mỹ. Vì vậy, không lâu sau đó các giống Catimor đã trải qua chọn lọc trên nhiều nơi ở nhiều nơi ở Mỹ Latin và phân tán ra toàn thế giới. Tại Malawi, Đơn vị Nghiên cứu cây cà phê tại đây đã sử dụng năm giống con của Catimor. Tại Papua New Guinea, sáu dòng Catimor đã được chọn lọc và đưa vào canh tác.

Một số giống arabica thuộc nhóm Catimor

Ngày nay, các giống cà phê T5175, T8667, và nhiều giống khác có mối quan hệ mật thiết và phần lớn đều thuộc nhóm “Catimor”, một nhóm các giống cà phê được tạo ra từ việc lai giữa Timor HybridCaturra. Dưới đây là một sự hệ thống mối quan hệ của các giống cà phê này:

T5175: Là một giống cà phê lai giữa Timor Hybrid (832/1) và Caturra. Giống này không đồng nhất và có sự phân ly trong các thế hệ tiếp theo. T5175 được sử dụng trong các chương trình chọn giống ở Costa Rica, và sau đó dẫn đến sự phát triển của các giống như IHCAFE 90Lempira ở Honduras.

T8667: Là một giống cà phê quan trọng khác trong nhóm Catimor, lai giữa Timor Hybrid 832/1Caturra. T8667 là giống chống bệnh gỉ sắt và thích hợp với các vùng có khí hậu ấm và đất có tính axit. Giống này là nền tảng để tạo ra các giống như Costa Rica 95, Lempira, và Catisic.

Cây cà phê Anacafe 14 (Catimor) | Ảnh: varieties.worldcoffeeresearch.org

Anacafe 14

Anacafe 14 có năng suất rất cao, khả năng kháng gỉ sắt tốt và chất lượng ổn định khi trồng ở độ cao trên 1300 mét. Tuy nhiên, giống này không đồng nhất – nghĩa là trong quá trình trồng trọt, các cây cà phê của giống này không hoàn toàn giống nhau về đặc điểm. Điều này có thể xuất hiện trong các yếu tố như kích thước cây, năng suất, chất lượng hạt, hoặc khả năng chống chịu bệnh.

Cây cà phê Anacafe 14

Anacafe 14 được cho là xuất phát từ một sự lai tự nhiên giữa giống Catimor (Timor Hybrid 832/1 x Caturra ) và Pacamara vào khoảng năm 1980, tại Chiquimula, Guatemala. Giống này được phát hiện bởi nông dân Francisco Manchamé. Sau nhiều chu kỳ chọn lọc hàng loạt (dựa trên hiệu suất vượt trội của các cây riêng lẻ) và quá trình chọn lọc phả hệ được thực hiện bởi Hiệp hội Cà phê Quốc gia Guatemala (ANACAFÉ), giống này đã được ra mắt thương mại vào năm 2014.

Cat129

Cat129 (hay Nyika tại Malawi) là một giống cà phê năng suất cao, dạng lùn và kháng bệnh gỉ sắt lá cùng bệnh nấm quả cà phê (CBD). Giống này được tìm thấy phổ biến tại Malawi, Zambia và Zimbabwe.

Cat129, hay còn được gọi là Nyika tại Malawi, là một giống cà phê năng suất cao, dạng lùn và kháng tốt cả bệnh gỉ sắt lá lẫn bệnh nấm quả cà phê (CBD). Đây là giống chọn lọc từ dòng Catimor (Caturra x Timor Hybrid 1343) tại Colombia, được đưa vào châu Phi qua Kenya từ những năm 1970, nơi nó đóng vai trò làm giống mẹ trong một số dòng lai Ruiru 11. Đến những năm 1990, Cat129 được giới thiệu tại Malawi thông qua một chương trình tái canh cà phê do Liên minh Châu Âu tài trợ, nhằm thay thế các giống cà phê già cỗi như Agaro và Geisha bằng các giống Catimor năng suất cao, đồng thời kiểm soát bệnh hại mà không cần sử dụng nhiều thuốc diệt nấm.

Cây cà phê Cat129

Catisic

Catisic là giống lai giữa Timor Hybrid 832/1Caturra, được chọn lọc phả hệ (chọn lọc các cây cá thể qua nhiều thế hệ kế tiếp) bởi PROMECAFE và Viện Nghiên cứu Cà phê El Salvador (ISIC). Giống này có nhiều điểm tương đồng với Costa Rica 95, một giống khác thuộc nhóm Catimor.

Cây cà phê Catisic

Costa Rica 95

Costa Rica 95 là giống cà phê có năng suất cao, thích nghi tốt với các vùng khí hậu ấm và đất có tính axit, đặc biệt là những nơi giàu nhôm. Tuy nhiên, các đánh giá khoa học gần đây tại Costa Rica đã xác nhận giống này nhạy cảm với bệnh gỉ sắt lá cà phê và có thể cũng nhạy cảm ở các khu vực khác tại Trung Mỹ. Ngoài ra, Costa Rica 95 cũng rất dễ mắc bệnh Ojo de Gallo.

Costa Rica 95 là kết quả của phép lai giữa Timor Hybrid 832/1Caturra, được chọn lọc phả hệ (lựa chọn các cây cá thể qua nhiều thế hệ kế tiếp) bởi Viện Cà phê Costa Rica (ICAFE).

Cây cà phê Costa Rica 95

Fronton

Fronton là giống cà phê có năng suất cao, cho thu hoạch sớm và kháng bệnh gỉ sắt lá cà phê. Tuy nhiên, giống này không đồng nhất, có hiện tượng phân ly (khác biệt giữa các cây cà phê trong cùng một giống, gây ra sự đa dạng trong các đặc điểm di truyền hoặc tính trạng trong vườn cà phê) và dễ bị tổn thương bởi sâu đục lá cà phê. Fronton thích nghi tốt với các vùng có độ cao thấp đến trung bình, chủ yếu được trồng ở Puerto Rico.

Giống này là kết quả của sự lai tạo giữa Timor HybridCaturra, được giới thiệu vào Puerto Rico từ Viện Nông học Campinas (IAC) tại Brazil. Quá trình chọn lọc được thực hiện bởi Trạm Nghiên cứu Nông nghiệp tại Adjuntas, Puerto Rico.

Cây cà phê Fronton

IHCAFE 90

IHCAFE 90 là một giống cà phê có năng suất cao, thích hợp với vùng đất thấp và yêu cầu phân bón cao. Gần đây, thông qua các nghiên cứu khoa học, giống này đã được xác nhận là dễ bị nhiễm bệnh rỉ sắt cà phê ở Honduras và có thể cũng dễ bị ảnh hưởng ở các khu vực khác của Trung Mỹ. Giống này cũng rất dễ mắc bệnh Ojo de Gallo. IHCAFE 90 là một giống lai giữa Timor Hybrid 832/1Caturra, được chọn lọc qua phương pháp chọn giống dòng (pedigree selection) bởi Instituto Hondureño del Café (IHCAFE). Giống này rất giống với T5175.

Cây cà phê IHCAFE 90 (Catimor) | Ảnh varieties.worldcoffeeresearch.org

Lempira

Lempira là một giống cà phê có năng suất cao, thích hợp với các vùng có khí hậu ấm áp và đất có tính axit. Mới đây, qua đánh giá khoa học, Lempira đã được xác nhận là dễ bị bệnh rỉ sắt cà phê ở Honduras và có thể cũng dễ bị bệnh này ở các khu vực khác của Trung Mỹ. Ngoài ra, giống này cũng dễ bị bệnh Ojo de Gallo. Lempira thích hợp với đất có tính axit và giàu nhôm, cũng như những vùng có nhiệt độ ấm áp.

Giống này là sự lai tạo giữa Timor Hybrid 832/1Caturra, và quá trình lựa chọn cây giống (chọn lựa các cây ưu tú qua các thế hệ) được thực hiện bởi PROMECAFE và Instituto Hondureño del Café (IHCAFE). Lempira có đặc điểm rất giống với Costa Rica 95.

Cây cà phê Lempira

Oro Azteca

Oro Azteca là một giống cà phê có năng suất cao, thích hợp với các vùng có khí hậu ấm áp và đất có tính axit. Giống này dễ bị bệnh Ojo de Gallo và được khuyến nghị trồng trên đất có tính axit, giàu nhôm và ở những vùng ấm nhất. Oro Azteca là kết quả của sự lai tạo giữa Timor Hybrid 832/1Caturra, và quá trình chọn lựa cây giống (chọn lựa cây ưu tú qua các thế hệ) được thực hiện bởi INIFAP (Mexico).

Cây cà phê Oro Azteca

Nguồn tham khảo:

  • https://varieties.worldcoffeeresearch.org/
/ CHIA SẺ BÀI VIẾT NÀY /
Picture of ng.tg.haivan
ng.tg.haivan

Chào bạn, mình là Nguyễn Tống Hải Vân, người sáng lập PrimeCoffee từ năm 2017. Trang này là nơi mình chia sẻ kiến thức mình học được từ internet và sách vở theo cách trực quan và dễ hiểu hơn. Cảm ơn bạn vì đã đồng hành cùng mình và PrimeCoffee!

Picture of ng.tg.haivan
ng.tg.haivan

Chào bạn, mình là Nguyễn Tống Hải Vân, người sáng lập PrimeCoffee từ năm 2017. Trang này là nơi mình chia sẻ kiến thức mình học được từ internet và sách vở theo cách trực quan và dễ hiểu hơn. Cảm ơn bạn vì đã đồng hành cùng mình và PrimeCoffee!

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

BẠN ĐANG TÌM KIẾM ??

THƯ VIỆN TÀI NGUYÊN

» Khám phá bộ sưu tập sách in và tài nguyên kiến thức từ PrimeCoffee!

PrimeCoffee không được vận hành bởi những chuyên gia và cũng không có động cơ thương mại thực sự, đây là một nơi dành cho bất kỳ ai yêu thích cà phê. Chia sẻ kiến thức một cách chuyên nghiệp & minh bạch là ưu tiên hàng đầu của Prime, không có quảng cáo và không gây nên xung đột lợi ích tiềm ẩn cho bất kỳ mắt xích nào trong ngành cà phê. Để đạt được điều này Prime luôn biết ơn sự đóng góp & ủng hộ của các bạn đã giúp Prime hữu ích hơn với cộng đồng – Tất cả sẽ không có ý nghĩa nếu thiếu đi các bạn!

Bởi vì nội dung là vốn quý nhất, nên PrimeCoffee luôn tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ của người khác cũng như mong muốn người khác tôn trọng quyền của mình! Bạn có thể sử dụng, chia sẻ các thông tin trên đây miễn là tuân thủ theo các nguyên tắc Bản Quyền. Chúng mình luôn sẵn sàng nhận các phản hồi, bình luận để giúp trang tin tốt hơn và cuối cùng, đừng quên ghé thăm Fanpage để cập nhật những thông tin mới nhất nhé!

/ ĐÁNG CHÚ Ý /
Cà phê Robusta Việt Nam: 30 Năm nhìn lại
Prime Magazine

Cà phê Robusta Việt Nam: 30 Năm nhìn lại

Cà phê robusta không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp, mà còn là biểu tượng của sự nỗ lực và đổi mới trong ngành cà phê Việt Nam. Trong suốt ba thập kỷ qua, từ một loại hạt bị

Thời đại Robusta: Tương lai từ cội rễ
Prime Magazine

Thời đại Robusta: Tương lai từ cội rễ

Robusta – một loài cà phê dễ dàng nhận biết nhờ hoa lớn đặc trưng và tán lá rộng, hiện diện từ hàng ngàn năm trước trong các khu rừng thường xanh ẩm ướt dưới tán cây tại các khu

Sơ chế cà phê: Các quy trình then chốt
Prime Magazine

Sơ chế cà phê: Các quy trình then chốt

Bài viết cung cấp cái nhìn tổng quan về các phương pháp sơ chế cà phê, từ Washed, Natural, Honey, Brazil Natural, Pulped Natural, Wet-Hulle

Rót liên tục và rót ngắt quãng trong Pour-over
Kỹ thuật pha chế

Rót liên tục và rót ngắt quãng trong Pour-over

Khi bạn đọc một công thức pha chế pour-over hoặc xem hướng dẫn pha cà phê, bạn có thể bắt gặp các thuật ngữ “pulse pour” (rót ngắt quãng hay rót theo nhịp ) hoặc “continuous pour” (rót liên tục).

Tìm kiếm