Catimor là kết quả lai chéo giữa giống Timor Hybrid và giống Caturra. Ở Trung Mỹ, Catimor còn được biết đến với tên T8667, với khả năng chống bệnh gỉ sắt (Coffee Leaf Rust) mạnh mẽ.
Điều quan trọng cần lưu ý là, trái với niềm tin chung, “Catimor” không phải là một giống riêng biệt. Thay vào đó, đây là một nhóm gồm nhiều giống khác nhau có nguồn gốc tương tự như: Anacafe 14, Catisic, Costa Rica 95, Fronton, T5175, T8667,..
Các nhóm giống như Catimor và Sarchimor được hiểu là những giống Arabica không “thuần chủng” vì sở hữu một số đặc điểm di truyền từ một loài khác – chủ yếu là C. canephora (Robusta). Nguyên văn của thuật ngữ này là Introgressed – tức Lai cận giới hay còn được gọi là lai cận tính).
Tương tự người anh em – giống Sarchimo (điển hình với cây cà phê T5296) có cùng giống cha là Timor Hybrid gắn liền với những ngày đầu của Liên minh Cà phê khu vực Trung Mỹ (PROMECAFE) – được thành lập năm 1978 với sự tài trợ của Văn phòng khu vực Trung Mỹ của USAID (ROCAP) và Viện nông học Campinas (IAC) ở Brazil để đối phó với mối đe dọa đặt ra bởi sự xuất hiện gần đây của bệnh gỉ sắt lá cà phê trong khu vực.
Lịch sử chi tiết của nhóm giống Catimor
Từ những năm 1958 – 1959, Viện nghiên cứu cà phê của Bồ Đào Nha (Centro Agronómico Tropical de Investigación y Enseñanza) viết tắt là CIFC, nổi tiếng với nghiên cứu về bệnh gỉ sắt trên lá cà phê, đã nhận được rất nhiều hạt giống Timor Hybrid từ đảo Đông Timor (Timor Hybrid là cây lai tự nhiên giữa C. Arabica và C. Robusta, xuất hiện tự nhiên trên đảo Timor vào những năm 1920). Đặc tính di truyền từ Robusta đã cho Timor kháng bệnh gỉ sắt rất tốt.
Từ hai lô hạt giống mà CIFC nhận được, các nhà lai tạo ở Bồ Đào Nha bắt đầu làm việc để tạo ra các giống cà phê mới có khả năng kháng bệnh, đồng thời có tầm vóc nhỏ gọn để nâng cao năng suất trên cùng một diên tích canh tác. Một trong những cây Timor Hybrid trên, được gọi là HDT CIFC 832/2, được lai với giống Caturra nhỏ gọn để tạo ra các dòng lai khác nhau:
- Caturra đỏ CIFC 19/1 x HDT CIFC 832/1 = HW26
- Caturra đỏ CIFC 19/1 x HDT CIFC 832/2 = H46
Sau một số thử nghiệm ban đầu tại IAC – Brazil, các giống lai được gọi là “Cat Catoror”. Những cây lai đời đầu này đã ra đời ngay trong thời kỳ xuất hiện bệnh gỉ sắt ở châu Mỹ. Vì vậy, không lâu sau đó các giống Catimor đã trải qua chọn lọc trên nhiều nơi ở nhiều nơi ở Mỹ Latin và phân tán ra toàn thế giới. Tại Malawi, Đơn vị Nghiên cứu cây cà phê tại đây đã sử dụng năm giống con của Catimor. Tại Papua New Guinea, sáu dòng Catimor đã được chọn lọc và đưa vào canh tác.
Nguồn tham khảo:
- https://varieties.worldcoffeeresearch.org/
