Bản đồ cà phê đặc sản thế giới – World Specialty Coffee Map

Bản đồ cà phê thế giới – World Specialty Coffee Map, bắt đầu như một ý tưởng mới lạ với Prime Coffee, rằng hãy tạo ra một chuỗi bài nghiên cứu về những vùng đất canh tác Specialty Coffee trên toàn thế giới – Song với khối kiến thức thu được từ cafeimports – một trong những nhà nhập khẩu cà phê lớn nhất thế giới. Trí tưởng tượng ban đầu của mình gần như bị thuyết phục hoàn toàn, caffeimport – có một Bản đồ cà phê thế giới (đúng như nghĩa đen) với các nghiên cứu về ngành cà phê tại hơn 20 quốc gia (nơi mà họ mua cà phê) kèm theo đó là các bản đồ địa lý thể hiện vùng canh tác cà phê riêng biệt – và tất cả đều có mặt trên một poster duy nhất.

Tất nhiên, Prime không bán cà phê, và mình cũng không nhận được lợi ích gì từ việc giới thiệu bản đồ cà phê, hay các vùng lãnh thổ của cafeimports trên webs của mình (họ thực sự không trả tiền quảng cho bất kỳ nội dung nào). Tuy nhiên người nhận được lời ích, chính là bạn đọc – Vì với bất cứ quốc gia nào gây cho bạn niềm hứng thú về cà phê đặc sản, thì nó cũng nhen trong mình trí tò mò tương tự – Mình thực sự không thích uống một ngụm cà phê mà không hiểu về nguồn gốc của nó, và chắc hẳn nhiều bạn sẽ giống mình! động cơ nhỏ này khiến mình muốn kể lại với bạn về các “thánh địa cà phê” – Chỉ vậy thôi, bắt đầu nào!

Có gì trong bản đồ cà phê?

Trước tiên, bản đồ cà phê thế giới, đơn thuần là một tấm poster có thể in ra với tập họp của gần 20 quốc gia nằm trên vùng vĩ độ tối thích cho việc canh tác Specialty Coffee (mỗi quốc gia được chi tiết hóa bởi một bản đồ riêng). Đây là nguồn dữ liệu được cung cấp bởi CafeImport (bạn có thể tải về & in ra nếu muốn) chứa đựng các mô tả về từng vùng sản xuất Specialty Cofee bao gồm vị trí địa lý, địa hình, độ cao…

Thứ hai, mỗi quốc gia có mặt trên bản đồ đã được Prime biên tập lại theo trong một bài viết nghiên cứu về ngành cà phê, thuộc một trong khu vực chính: Trung-Nam Mỹ, Châu Phi và Đông Nam Á. Một số nội dung không được cung cấp hoàn toàn từ cafeimports mà được chọn lọc từ nhiều nguồn khác nhau, Prime hy vọng đây sẽ là nguồn tư liệu hữu ích cho mọi người trong quá trình nghiên cứu tìm hiểu về ngành cà phê. Những sai sót về nội dung, Prime xin chân thành nhận góp ý từ quý bạn đọc.

Chuỗi bài viết về bản đồ cà phê thế giới

Có hơn 70 quốc gia đang canh tác cây cà phê, gần 1/3 trong số này xem cà phê là cây trồng chủ lực. Tuy nhiên chúng ta chưa thể mang hết tất cả vào một áp phích treo tường, do đó World Specialty Coffee Map chỉ trình nêu bật một số quốc gia lớn trong danh mục các nhà cung cấp cà phê đặc sản nổi bật trên vành đai cà phê – tại ba lục địa bao gồm:

• Các quốc gia sản xuất cà phê Châu Phi: với trọng tâm là các quốc gia Nam và Đông phi: Burundi, Ethiopian, Kenya, Rwanda, Tanzania, Uganda, Zambia,..
• Bản đồ cà phê châu Mỹ: Với hai khu vực chính là vùng cà phê Trung Mỹ bao gồm Costarica, El Salvador, Guatemala, Honduras, Jamaica, Nicaragua và Panama ; Khu vực canh tác cà phê Nam Mỹ bao gồm Brazil, Colombia, Bolivia, Ecuador và Peru.
• Bản đồ cà phê Châu Á Thái Bình Dương (phải thừa nhận là chưa hoàn hiện như các khu vực trên): đây là khu vực nhỏ nhất với một số quốc gia Đông và Tây Nam Á như: Ấn độ, Yemen, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam.

Bạn có biết, chỉ các quốc gia năm trong vùng vĩ độ 23.5^o Bắc đến 23.5^o Nam mới có thể canh tác cây cà phê – đây được gọi là vùng “vĩ độ tối thích” mà Việt Nam may mắn nằm trong ấy. (vinepair.com/ The World’s Coffee & Wine Belts)

Về vị trí địa lý

Đó là một bản đồ địa lý, bạn sẽ sẽ dễ dàng nắm bắt các thông tin về khu vực phân bố, giống loài, chiều cao địa hình.. Và liệu các ngôn ngữ địa lý này có cần thiết đối với cà phê?

Đáp án là rất cần, Vì không giống như các cây trồng nông nghiệp khác. Cà phê đòi hỏi một điều kiện trồng trọt khắc khe hơn. Một giống cà phê tốt sẽ không thể sinh trưởng trên một vùng đất dưới miền độ cao tối thích, các yếu tố thời tiết không thuận lợi (gần xích đạo hoặc sương giá..) thậm chí đất quá nghèo nàn dưỡng chất sẽ cấu thành hương vị rất tệ cho cà phê.

Qua bản đồ cà phê bạn sẽ thấy sản xuất cà phê hàng đầu thế giới như Brazil, Việt Nam, Colombia có sự hậu thuẫn bởi điều kiện địa lý, thêm vào đó, tác động của hai yếu tố chính là độ cao, và thổ nhưỡng đã sản sinh ra các loại cà phê tốt nhất thế giới điển hình như Blue Moutain của Jamaica, Java của Indonesia, hay Harar từ Ethiopia…

Phân bố giống loài, trên bản đồ cà phê

Từ hai giống cà phê chính là Arabica và Robusta lịch sử đã phân tán nguồn gen của chúng trong hơn một thế kỷ, qua thời gian, các đột biến tự nhiên và được chọn lọc bởi con người đã hình thành những giống loài cà phê mới. Mỗi vùng đất, đều trồng loại cây chứa nguồn gen trên, song với khả năng đáp ứng yêu cầu nền kinh tế, cũng như điều kiện thổ nhưỡng cao nhất. Để nghiên cứu về phả hệ của các giống, loài cà phê này các bạn có thể tham khảo thêm các giống cà phê phổ biến hoặc các nhóm duy truyền của giống Arabica.

Khi đạt được sự “thỏa mãn” về thổ nhưỡng, khí hậu, lượng mưa, độ cao, nguồn giống cộng với văn hóa canh tác phì hợp, hạt cà phê sẽ có tiềm năng hương vị vượt xa với chính nó – nếu đặt trong một môi trường không phù hơp (điều này làm nên khái niệm Terroir – Điều kiện tối thích của cà phê ). Sự phân bố các chủng loại này trên bản đồ cà phê, không khác gì một tấm bản đồ dẫn đến kho tàng hương vị thượng hạng.

Hoạt động sản xuất cà phê tại từng quốc gia

Mỗi quốc gia canh tác cà phê đều có lịch sử, văn hóa, và một hệ thống thương mại riêng, Nếu bạn từng đọc qua các bài viết về Lịch sử – Văn hóa cà phê, đó là một chuỗi các sự kiện lịch sử trong vài thế kỷ trước khi đưa cà phê vào guồn quay của nền kinh tế hiện đại – mà vẫn còn vận hành cho đến nay. Tất cả các nội dung này đều xoay quanh các quốc gia, nơi cây cà phê được trồng – cũng chính là nơi cây cà phê đã định hình nên kinh tế, chính trị của chính quốc gia ấy, và những nơi như vậy, cần có mặt trên bản đồ cà phê.

Và suy cho cùng, chính các hoạt động thương mại hiện đại, với các đòi hỏi trong việc truy xuất nguồn gốc, nâng cao giá trị loại hạt này mà bản đồ cà phê mới ra đời.

Với các thống kê số liệu luôn được cập nhật về hoạt động sản xuất cà phê tại từng quốc gia từ sản lượng thu hoạch, tỷ lệ xuất khẩu, thị phần, thị trường nội địa… bản đồ cà phê là công cụ tham chiếu quan trọng.

Các yếu tố lịch sử, văn hóa

Không một giống loài thực vật nào, chi phối mạnh mẽ lịch sử nhân loại như cà phê. Ngay từ đầu chính con người đã thử tìm bao nhiêu cách để uống thứ nước kích thích này thì cũng có thời kì, cà phê bị bài trừ bởi chừng đó lệnh cấm. Qua mỗi quốc gia, mỗi bước đường chinh phục thế giới của cây cà phê càng được lộ rõ, đó không chỉ là lịch sử của cây cà phê, mà là từng cột mốc thời gian trong sự phát triển ngành cà phê tại mỗi quốc gia ghi danh trên bản đồ cà phê.

Có vai trò chủ lực ở hơn 20 quốc gia, nhưng không phải tại đất nước nào cà phê cũng đóng một vai trò như nhau. Điển hình với các quốc gia thuộc địa Châu Mỹ, Vùng Caribe.. Cây cà phê đã bị chống đối suốt hành trình giải phóng trong các điền trang, nô lệ.. Trong khi đó, các gia đình Ethiopia – Châu Phi đã chăm sóc thửa vườn cà phê của họ, kiếm tiền từ cà phê và đưa nó trở thành một phần trong các nghi lễ quan trọng tại đây.

Những nét riêng biệt trong bản đồ cà phê

Nguyên tắc duy nhất cho bản đồ cà phê là không có một quy tắc nào cả, mặc dù có một số nét tương đồng về mặt địa lý dẫn đến hoạt động canh tác có nhiều điểm giống nhau trong một khu vực. Ví dụ như hầu hết các nước Đông Phi đều canh tác giống Arabica – hoặc các giống con của nó (giống bản địa), vì hầu hết sự đa dạng giống loài đều bắt nguồn từ Ethiopia. Trong khi đó các quốc gia Nam Mỹ chịu ảnh hưởng bởi các giống đột biến từ Brazil, Colombia, hay Panama.

Trong khi đó, trên cùng một đất nước mỗi khu vực lại có các biến đổi tinh vi hơn về địa hình, thời tiết, dẫn đến những sắc thái riêng trên cùng một loại cà phê. Ví như chỉ duy nhất vùng núi Blue của Jamai cho ra loại cà phê Blue Moutain. Từng hòn đảo của Hawaii lại cho ra những loại cà phê có đặc tính hương vị khác biệt. Chúng tôi gọi đó các yếu tố chuyên biệt. Sự đa dạng giúp tạo nên những loại Single Origin Coffee danh tiếng trên bản đồ cà phê.

Nguồn thông tin cho bản đồ cà phê

Với sự tham khảo từ Cafe Imports – Một trong những tổ chức hàng đầu thế giới về hoạt động cung ứng cà phê, Prime đã có cơ sở thông tin cho một bản đồ cà phê toàn diện, chi tiết và đáng tin cây. Bên cạnh đó các thông tin còn được tập họp từ các nguồn khác như : 

• Espresso & Coffee Guide (chuỗi cung ứng cà phê tương tự như Cafe Imports), World Coffee Research (tổ chức nghiên cứu về cây cà phê hàng đầu thế giới ; Ngồn cấp cho các thông tin giống loài cà phê.
• International Coffee Organization – ICO (Tổ chức cà phê thế giới; với các thống kê về sản lượng, thị phần)
• SCA – Specialty Coffee Association, và một số trang web của các tổ chức hoạt động trong ngành cà phê tại từng quốc gia.