Cài đặt Phần mềm ghi dữ liệu

Việc ứng dụng phần mềm ghi dữ liệu trong rang cà phê được xem là một trong những bước tiến có ảnh hưởng lớn nhất đến chất lượng và tính nhất quán của sản phẩm – có thể nói rằng, nó mang lại thay đổi rõ rệt hơn bất kỳ cải tiến công nghệ rang nào khác kể từ khi máy rang trống hiện đại ra đời hơn một thế kỷ trước.

Phần mềm ghi dữ liệu như Cropster và Artisan hoạt động bằng cách thu thập liên tục dữ liệu từ các cảm biến nhiệt độ trong máy rang suốt quá trình rang, cho phép người dùng quan sát sự thay đổi nhiệt độ theo thời gian thực. Nhờ đó, người rang có thể hiểu được mối liên hệ giữa các thay đổi nhiệt độ và chất lượng cà phê đầu ra, cũng như đánh giá tính ổn định giữa các mẻ. Quan trọng hơn cả, phần mềm giúp phát hiện các mô hình trong biểu đồ rang như hiện tượng “crash và flick”, từ đó can thiệp sớm để cải thiện hương vị cà phê.

Lưu ý: Cropster là phần mềm thương mại tích hợp toàn diện từ ghi dữ liệu, quản lý kho đến kiểm soát chất lượng; trong khi đó, Artisan là phần mềm miễn phí, linh hoạt và mạnh mẽ nhưng đòi hỏi người dùng có kỹ năng kỹ thuật để khai thác hiệu quả.

Bên cạnh khả năng ghi nhận hồ sơ rang, những phần mềm thương mại như Cropster còn cho phép người dùng theo dõi tồn kho cà phê xanh, kiểm soát quy trình đánh giá chất lượng, và thậm chí giám sát kết quả chiết xuất tại quán cà phê – nơi cà phê của họ được phục vụ. Một số phần mềm miễn phí như Artisan cũng có nhiều chức năng nâng cao, tuy nhiên thường đòi hỏi người dùng có kiến thức kỹ thuật nhất định để khai thác hiệu quả.

Nhiều máy rang hiện nay cũng được trang bị phần mềm điều khiển độc quyền, tích hợp sẵn trên bảng điều khiển của máy. Tuy nhiên, chất lượng của các phần mềm này không đồng đều, và thường có độ phân giải dữ liệu thấp cùng khả năng phân tích hạn chế khi so sánh với các phần mềm ghi dữ liệu chuyên dụng từ bên thứ ba.

Các hướng dẫn cài đặt hoặc sử dụng phần mềm như Artisan hiện đã có sẵn rất nhiều trên YouTube, nên trong phạm vi bài viết này, chúng mình sẽ không đề cập thêm. Điều đáng lưu ý là, nếu phần mềm bạn đang sử dụng cho phép, hãy tận dụng các tùy chọn điều chỉnh hiển thị để tối ưu hóa lượng thông tin thu nhận từ đường cong rang – từ đó hỗ trợ quá trình phân tích và vận hành một cách hiệu quả hơn.

Giới hạn trục đồ thị (Limits of the Graph Axis)

Những thay đổi nhỏ trong đường cong rang sẽ dễ quan sát hơn nếu bạn điều chỉnh các thiết lập sao cho biểu đồ chiếm tối đa diện tích hiển thị trên màn hình. Để làm được điều này, một số phần mềm cho phép bạn tùy chỉnh kích thước trục tọa độ của biểu đồ.

Nếu có thể, hãy thiết lập giá trị nhiệt độ tối thiểu và tối đa trên trục tung (trục nhiệt độ) sao cho nhiệt độ hạt thấp nhất (tại điểm turning point) nằm gần đáy biểu đồ, và nhiệt độ khí cao nhất trong mẻ rang nằm gần đỉnh. Cách này sẽ kéo dãn các đường cong theo chiều dọc, giúp hiển thị chi tiết hơn.

Tương tự, bạn nên điều chỉnh giới hạn thời gian hiển thị trên trục hoành sao cho vừa đủ bao quát thời gian rang dài nhất mà bạn dự kiến. Ví dụ, nếu các mẻ rang của bạn thường kết thúc trong khoảng 11:00 đến 11:30, hãy đặt giới hạn thời gian tối đa là 12 phút. Điều này giúp kéo dãn biểu đồ theo chiều ngang và tận dụng tối đa không gian hiển thị.

Cuối cùng, bạn cũng có thể điều chỉnh trục riêng cho đường cong tốc độ tăng nhiệt (RoR), sao cho giá trị tối đa của trục này khớp với đỉnh cao nhất của đường cong RoR. Việc thiết lập trục biểu đồ hợp lý sẽ giúp phần mềm hiển thị dữ liệu ở độ phân giải cao nhất có thể, từ đó hỗ trợ bạn theo dõi quá trình rang một cách chính xác hơn.

Làm mượt dữ liệu (Smoothing)

Dữ liệu ghi nhận từ các đầu dò nhiệt thường chứa một mức độ “nhiễu” nhất định – tức là các dao động ngẫu nhiên trong chỉ số đo. Nhiệt độ thay đổi quá nhanh và liên tục sẽ gây khó khăn cho người vận hành trong việc đọc và phân tích, do đó các máy rang và phần mềm rang thường hiển thị dữ liệu trung bình hóa trong một khoảng thời gian nhất định để làm mượt đường cong, giảm bớt nhiễu.

Việc làm mượt giúp biểu đồ dễ đọc hơn, nhưng nếu áp dụng quá mức có thể che khuất những thông tin quan trọng được thể hiện trong đường cong rang. Nếu máy rang hoặc phần mềm cho phép, bạn nên điều chỉnh mức độ làm mượt sao cho vẫn giữ lại các chi tiết cần thiết. Mức làm mượt lý tưởng là đủ nhạy để cho thấy một chút nhiễu – nhưng không quá nhiều đến mức khiến biểu đồ mất rõ ràng.

Thông thường, bạn sẽ cần thử nghiệm nhiều lần để tìm ra mức làm mượt phù hợp. Thậm chí, bạn có thể thay đổi mức làm mượt tùy theo mục đích sử dụng: Ví dụ, khi phân tích xu hướng như hiện tượng plateau, bạn có thể sử dụng mức làm mượt cao hơn để dễ nhận diện. Ngược lại, trong lúc rang thực tế – khi bạn cần quan sát các dấu mốc cụ thể như thời điểm bắt đầu nổ lần đầu (first crack) – bạn có thể giảm mức làm mượt để tăng độ chính xác thời gian thực.

Nếu đường cong của bạn bị nhiễu quá mức, thì tốt hơn nên xử lý nguyên nhân gây nhiễu thay vì cố làm mượt để “che” chúng. Các giải pháp có thể bao gồm: chuyển từ đầu dò có tiếp đất, sang đầu dò không tiếp đất (xem thêm: Đầu dò nhiệt trong máy rang), kiểm tra các nguồn nhiễu điện từ, hoặc đảm bảo các kết nối điện được thiết lập đúng cách và ổn định.

Cảm ơn bạn đã theo dõi loạt bài Hướng dẫn Rang cà phê từ PrimeCoffee. Tất cả nội dung đều được chúng mình tổng hợp và biên soạn kỹ lưỡng từ những nguồn tài liệu uy tín. Chúng mình khuyến khích bạn chia sẻ kiến thức này – nhưng vui lòng không sao chép hoặc tái bản dưới bất kỳ hình thức nào.