Trong những năm gần đây, ngành cà phê Việt Nam chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ của các cuộc thi pha chế, tạo ra sân chơi chuyên nghiệp cho các barista thể hiện tài năng, học hỏi kinh nghiệm và tiến gần hơn đến các tiêu chuẩn quốc tế. Những cuộc thi như Vietnam National Barista Championship (VNBC), Vietnam Super Barista Championship hay Cuộc thi Pha chế Cà phê Đặc sản Việt Nam không chỉ nâng cao kỹ năng của người pha chế mà còn góp phần quảng bá văn hóa cà phê Việt Nam ra thế giới.
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ ràng, sự phát triển của các cuộc thi này cũng đặt ra nhiều vấn đề đáng suy ngẫm. Từ những tranh cãi về tiêu chuẩn đánh giá, sự can thiệp của yếu tố thương mại cho đến những xung đột lợi ích trong cơ cấu tổ chức – tất cả đang khiến nhiều người đặt câu hỏi về bản chất thực sự của các cuộc thi cà phê hiện nay. Liệu đây vẫn là sân chơi để tôn vinh những tài năng xuất sắc, hay đang dần trở thành một công cụ quảng bá cho các thương hiệu và xu hướng thị trường?
Với nhiều người, sức hấp dẫn và danh tiếng của những nhà vô địch các cuộc thi pha chế cà phê đang dần suy giảm. Sự thay đổi trong thị hiếu khán giả và các giá trị của họ đã khiến các cuộc thi không còn sức hút như trước. Trong khi đó, một số người cho rằng bản thân cách thức tổ chức các cuộc thi cũng đang thay đổi theo hướng kém hấp dẫn hơn, khiến họ phải tìm kiếm những hình mẫu mới ngoài cuộc thi.
Nhiều cuộc thi pha chế dường như không còn hướng đến lợi ích chung của cộng đồng cà phê mà chủ yếu phục vụ cho một nhóm lợi ích nhất định. Thay vì tạo ra một sân chơi công bằng để tôn vinh tài năng và thúc đẩy sự phát triển của ngành, một số cuộc thi lại trở thành công cụ để quảng bá cho thương hiệu, nhà tài trợ hoặc đơn vị tổ chức. Trong bối cảnh đó, các thí sinh – những người dành nhiều thời gian và công sức để chuẩn bị – vô tình trở thành công cụ trong một chiến lược tiếp thị, thay vì được tôn vinh một cách xứng đáng vì tài năng và sự cống hiến của họ.
Đôi khi sau một cuộc thi, đơn vị tổ chức mới là người mà mọi người nhớ đến chứ không phải thí sinh
Các thí sinh dành hàng tháng trời để luyện tập, đầu tư mạnh vào cà phê, thiết bị và đội ngũ, nhưng rồi lại nhận được những phản hồi thiếu nhất quán từ giám khảo – đôi khi là từ những người có lý lịch chuyên môn đáng ngờ. Điều này không chỉ khiến nhiều thí sinh nản lòng mà còn dấy lên hoài nghi về tính công bằng trong đánh giá. Dù không phải tất cả các cuộc thi đều gặp vấn đề này, nhưng mô típ này xuất hiện khá phổ biến, khiến nhiều người đặt câu hỏi về tính minh bạch và giá trị thực sự của các giải thưởng.
Tuy vậy, trong bối cảnh khán giả ngày càng khắt khe, số lượng thí sinh ngày càng đông đảo và áp lực tài chính luôn hiện hữu, việc các cuộc thi gặp phải những điểm yếu ở một số khía cạnh có thể là điều khó tránh khỏi. Điều quan trọng là các cuộc thi cần cân bằng giữa việc duy trì sức hút, đảm bảo sự công bằng và minh bạch, đồng thời không đánh mất giá trị cốt lõi của mình. Nhưng ngay cả khi họ đạt được tất cả những điều này, thì phần thưởng của cuộc thi có thể không còn khả thi như trước nữa.
Một trong những vấn đề đáng quan ngại của các cuộc thi cà phê hiện nay là sự thiếu vắng một hệ tư tưởng cốt lõi hay “kim chỉ nam” rõ ràng để xác định những tiêu chuẩn nên và không nên áp dụng. Thay vì có một bộ quy chuẩn thống nhất nhằm đánh giá thực sự về kỹ năng và kiến thức chuyên môn, nhiều cuộc thi lại chịu ảnh hưởng lớn từ các yếu tố thương mại và xu hướng thị trường.
Trong khi các tiêu chuẩn trong các cuộc thi cà phê không ngừng thay đổi, chịu sự tác động của các nhà tài trợ, các thương hiệu thiết bị và công nghệ mới. Sự phát triển của các công nghệ pha chế, máy móc hiện đại và phương pháp chế biến độc đáo đã dần trở thành tiêu chí đánh giá quan trọng. Điều này khiến các thí sinh phải đầu tư mạnh vào các công nghệ tiên tiến, các quy trình chế biến cầu kỳ để tạo ra sự khác biệt, thay vì tập trung vào việc thể hiện kỹ năng cốt lõi của mình.
Ví dụ, trong một số cuộc thi barista, các yếu tố như chất lượng espresso hay kỹ thuật chiết xuất không còn là yếu tố trọng tâm duy nhất. Thay vào đó, thí sinh cần trình bày một câu chuyện hấp dẫn, sử dụng những hạt cà phê có quy trình chế biến đặc biệt, hoặc ứng dụng công nghệ tiên tiến để tạo ra một trải nghiệm hoàn toàn mới. Điều này vô tình đặt ra rào cản lớn cho những thí sinh không có nguồn lực tài chính dồi dào, khiến các cuộc thi dần mất đi tính công bằng và thuần túy ban đầu.
Chính sự dịch chuyển này đã khiến các cuộc thi dần mất đi bản chất vốn có – một sân chơi để vinh danh những tài năng thực sự trong ngành cà phê. Thay vào đó, chúng ngày càng mang dáng dấp của một “hội chợ thương mại”, nơi các thương hiệu, công ty thiết bị và công nghệ mới có cơ hội quảng bá sản phẩm của mình thông qua các thí sinh.
Hơn nữa, Trong một số cuộc thi pha chế cà phê, việc các nhà tài trợ tham gia trực tiếp vào quá trình tổ chức và đánh giá đã gây ra những lo ngại về tính công bằng và minh bạch. Chẳng hạn, một công ty tài trợ có thể cử đại diện làm giám khảo cho cuộc thi, đồng thời tổ chức các sự kiện liên quan như thi rang xay hoặc nghệ thuật latte. Điều này có thể tạo ra xung đột lợi ích, khi mà nhà tài trợ vừa đóng vai trò là người đánh giá, vừa có lợi ích thương mại trong kết quả cuộc thi.
Tại Việt Nam, mặc dù rất khó để có thể nêu lên thông tin công khai về các trường hợp cụ thể liên quan đến xung đột lợi ích trong các cuộc thi pha chế cà phê, nhưng sự tham gia sâu của các nhà tài trợ vào quá trình tổ chức và đánh giá vẫn là một vấn đề đáng quan tâm. Việc đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong các cuộc thi đòi hỏi sự tách bạch rõ ràng giữa vai trò của nhà tài trợ và ban giám khảo, nhằm tránh những ảnh hưởng không đáng có đến kết quả và uy tín của cuộc thi.
Sự phát triển của cà phê đặc sản không chỉ mở rộng quy mô thị trường mà còn thay đổi đáng kể đối tượng tham gia và theo dõi các cuộc thi. Thay vì một cộng đồng nhỏ, nơi các barista có hiểu biết vững chắc về cà phê đặc sản gắn kết chặt chẽ với nhau, ngày nay ngành công nghiệp này thu hút một lượng khán giả ngày càng đông, trong đó nhiều người tiếp cận cà phê từ góc độ ít chuyên sâu hơn. Điều này được thể hiện rõ qua sự gia tăng của những người có sức ảnh hưởng trong ngành—những người giúp cà phê trở nên dễ tiếp cận hơn với công chúng. Trong khi đó, các cuộc thi dường như vẫn duy trì một “sân chơi” giới hạn trong cộng đồng của mình, vô tình tạo nên sự khép kín và xu hướng đề cao bản thân quá mức, khiến chúng trở nên xa cách với phần đông khán giả yêu cà phê.
Mặc dù số lượng các cuộc thi ngày càng gia tăng, nhưng chất lượng dường như không theo kịp. Nhiều khán giả và người yêu cà phê thậm chí không biết đến các quán quân hay nhà vô địch, vì câu chuyện và tầm ảnh hưởng của các cuộc thi thường chỉ giới hạn trong một khu vực nhỏ – như một tỉnh, một thành phố, hoặc một cộng đồng yêu thích một thương hiệu nhất định. Một số cuộc thi chỉ diễn ra một mùa duy nhất, sau đó lại được thay thế bằng một cuộc thi tương tự ở một nơi khác, khiến tác động của chúng lên cộng đồng trở nên mờ nhạt và không đáng kể.
Những người yêu thích cà phê thường tìm kiếm kiến thức về pha chế, rang xay – những thứ họ có thể áp dụng tại nhà hoặc doanh nghiệp nhỏ. Nhưng các nhà vô địch từ các cuộc thi không phải lúc nào cũng là nguồn kiến thức lý tưởng, trừ khi họ xây dựng một nền tảng chia sẻ kinh nghiệm riêng từ trước đó. Đó cũng là lý do tại sao nhiều người thích theo dõi các chuyên gia pha chế trên YouTube hơn là các cuộc thi.
Những người yêu thích cà phê thường tìm kiếm kiến thức về pha chế, rang xay – những thứ họ có thể áp dụng tại nhà. Nhưng các nhà vô địch từ các cuộc thi không phải lúc nào cũng là nguồn kiến thức lý tưởng, trừ khi họ xây dựng một nền tảng chia sẻ kinh nghiệm. Đó cũng là lý do tại sao nhiều người thích theo dõi các chuyên gia pha chế trên YouTube hơn!
Việc tiếp tục áp dụng các mô hình tổ chức cũ với tiêu chuẩn cũ vào bối cảnh hiện tại có thể khiến các cuộc thi cà phê đặc sản trở nên lạc hậu và xa rời cộng đồng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của cuộc thi mà còn có thể làm giảm giá trị của ngành cà phê đặc sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Rõ ràng, ngành công nghiệp cà phê sẽ còn tiếp tục tranh luận về điều gì là quan trọng, ai là người có tầm ảnh hưởng và các cuộc thi cần thay đổi như thế nào để duy trì sự liên quan. Dù vậy, không thể phủ nhận rằng các cuộc thi cà phê vẫn giữ một vị trí quan trọng trong ngành và mang ý nghĩa nhất định đối với nhiều người.
Tuy nhiên, giống như bất kỳ thương hiệu hay sản phẩm nào, nếu muốn tiếp tục phát triển và duy trì sự gắn kết lâu dài, các cuộc thi này cần thích ứng với những giá trị đang thay đổi của cộng đồng và các bên liên quan.
Chúng tôi muỗn dẫn lời David Schomer – người sáng tạo ra Latte Art, để kết thúc bài đăng có thể gây nên nhiều tranh cãi này. Schomer là đồng sáng lập Espresso Vivace, được coi là người có ảnh hưởng lớn trong việc phát triển và phổ biến nghệ thuật Latte ở Hoa Kỳ. Ông đã phát triển các kỹ thuật như tạo hình trái tim vào năm 1989 và hình rosetta vào năm 1992, dựa trên một bức ảnh ông thấy tại Cafe Mateki ở Ý. Schomer cũng đã xuất bản sách và video hướng dẫn về nghệ thuật Latte, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của lĩnh vực này.
Mặc dù có rất nhiều đóng góp cho ngành, ông lại không thích tham gia các cuộc thi barista hàng năm hay tham dự các hội nghị cà phê và triển lãm thương mại. Đối với Schomer, việc pha cà phê dường như không phải là một công việc đòi hỏi quá nhiều nỗ lực. Ông cho rằng việc quá tập trung vào các cuộc thi khiến các barista cảm thấy mình là những “ngôi sao” của ngành, điều này vô tình khiến họ dần xa rời công chúng và mất đi sự kết nối với những người tiêu dùng thực sự yêu thích cà phê.
Thay vì tiếp tục duy trì các cuộc thi pha chế với mô hình cũ, tại sao không tích hợp thêm những cuộc thảo luận về tính bền vững, tập trung vào nhà sản xuất và nguồn gốc cà phê? Việc chỉ nhấn mạnh vào điểm số của sản phẩm có thể không còn là thước đo toàn diện. Những sự kiện mang tính đối thoại, hướng đến thay đổi sâu sắc trong ngành, có thể mang lại tác động lớn hơn và có giá trị hơn một cuộc thi đơn thuần.
Bạn đang xem Prime Magazine - Chuyên mục bài viết được đầu tư chuyên sâu về nội dung và hình ảnh, với giao diện tối giản giúp nâng cao trải nghiệm đọc.
Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao bao bì cà phê lại quan trọng đến vậy? Không chỉ là lớp vỏ bên ngoài, bao bì còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng, độ tươi và cách sản phẩm
Trong các quán cà phê trên khắp thế giới, một trong những thách thức phổ biến nhất mà barista gặp phải là duy trì sự ổn định trong chiết xuất espresso suốt cả ngày. Việc xây dựng công thức ổn
Trong những năm gần đây, cà phê đặc sản đã trở thành một biểu tượng của sự tinh tế và đổi mới, không chỉ trong hương vị mà còn trong cách thức thưởng thức. Người yêu cà phê ngày càng
Từ lâu, các nhà rang cà phê đã tận dụng những chiến lược định giá sáng tạo để không chỉ thu hút mà còn giữ chân khách hàng. Bằng cách cung cấp một loạt các dòng cà phê từ cơ
Việc mua cà phê chất lượng cao từng không phải là vấn đề đối với các nhà rang xay. Khi thị trường ít đối thủ cạnh tranh và có nhiều nhà sản xuất sẵn sàng tìm kiếm người mua, nguy
Việc kiểm soát độ ẩm trong cà phê xanh từ lâu đã được xem là yếu tố quan trọng để đảm bảo chất lượng hạt. Quá trình sấy khô không đúng cách có thể gây ra nhiều lỗi nghiêm trọng,
PrimeCoffee là nền tảng thông tin chất lượng cao cho các chủ đề quan trọng trong ngành cà phê. Chia sẻ nội dung hữu ích một cách chuyên nghiệp & minh bạch là ưu tiên hàng đầu của PrimeCoffee.
