Liberica Quảng Trị – Vị ngọt chưa từng được kể

Dù từng bị xem là “kẻ ngoài lề” trong ngành cà phê đặc sản, giống cà phê Mít – hay còn gọi là Liberica – đang dần trở lại với một diện mạo khác. Ít ai ngờ rằng giữa vùng đất Quảng Trị, lại có những vườn Liberica cao lớn, xanh rì, đang trở thành chất liệu cho những mẻ cà phê khiến người uống nhớ mãi vì vị ngọt đậm đà đặc trưng.

Trong bài viết lần này, PrimeCoffee trò chuyện cùng Đoàn Anh Tuấn – người sáng lập Àla Coffee Roastery – để nghe anh chia sẻ về cơ duyên đưa Liberica trở lại, từ những ly cà phê đầu tiên cách đây 4 năm, đến những ngày đồng hành cùng nông dân, cùng Pun Farm, và mang hạt cà phê Liberica Quảng Trị đến gần hơn với cộng đồng yêu cà phê trong và ngoài nước.

Có thể bạn chưa biết! Đoàn Anh Tuấn là người sáng lập Àla Coffee Roastery (Đà Nẵng) và The Inner (Hội An), hai không gian cà phê nơi Tuấn và đội ngũ gửi gắm đam mê qua từng cốc mỗi ngày. Với Tuấn, cà phê không chỉ là thức uống, mà là chất xúc tác kết nối con người, văn hoá và cả những vấn đề lớn như sinh kế nông dân hay biến đổi khí hậu. Tuấn tin rằng cà phê là một hành trình không ngừng học hỏi – nơi mỗi điểm chạm trong chuỗi cung ứng đều có thể tạo nên những thay đổi tích cực.

Hãy cùng thưởng thức”hương vị” Liberica Quảng Trị qua lời kể của Tuấn bạn nhé!

Điều gì khiến Tuấn ‘đặt cược’ vào cà phê Liberica Quảng Trị, dù trước đây nó bị lãng quên trong ngành cà phê đặc sản?

Mình uống thử Liberica ở Quảng Trị cách đây 4 năm và thấy tiềm năng cũng như sự hạn chế của Liberica. Mất đến 2 – 3 năm sau để tìm hiểu kĩ hơn về loài cà phê này, và cùng với anh Phong – Pun farm cải thiện hương vị sau từng năm để tìm được hương vị cân bằng của Liberica như bây giờ. Dĩ nhiên vẫn còn có thể chế biến tốt hơn được, nhưng mình biết mình đang đi đúng hướng với Liberica. Nhất là sau khi gặp gỡ và nói chuyện với Mr. Jason Liew, chủ farm My Liberica ở Malaysia (My Liberica là trang trại trồng khoảng 40 ha Liberica, và còn thu mua từ cả các trang trại xung quanh nữa để chế biến),

Mr. Liew đã chia sẻ về những khó khăn trước đây khi Liberica bị xem là phế phẩm, không thể bán được, thậm chí phải trộn vào Robusta để duy trì hoạt động. Sau này, My Liberica đã phát triển mạnh mẽ nhờ sự hợp tác với ONA Coffee Úc, Sasa Sestic, và Hugh Kelly còn mang Liberica đi thi WBC. Khi nếm thử các mẫu Liberica từ My Liberica, cá nhân mình nhận thấy tiềm năng của Liberica Quảng Trị không hề thua kém.

Tuấn đã từng gặp khó khăn gì khi phát triển Liberica? và cách vượt qua?

Trước tiên, khi làm việc với Liberica những vấn đề sẽ đến từ nhiều phía:

1. Khách hàng tiêu dùng: Không ai biết Liberica là gì? Hương vị thế nào? Có gì hay? Thậm chí có người đã uống Liberica trước đó và thấy không ngon nên có ác cảm luôn
2. Nguồn nguyên liệu: Các vườn Liberica rải rác, thân cây rất cao do nông dân để mọc tự nhiên, chưa có chủ đích canh tác (cắt tỉa cành, cắt ngọn…) nên hái khó khăn. Chính người trồng chưa ý thức được giá trị, nên đôi khi bán rẻ quá, đôi khi theo thị trường thấy bán được giá lại theo nhau nâng giá cao lên, dẫn tới sự mất ổn định về nguồn cung ngay tại vùng nguyên liệu
3. Cách chế biến: Liberica có cách thế biến khác hoàn toàn so với Arabica hay Robusta, cần hiểu rõ thì mới kiểm soát được trong suốt thời gian chế biến. Hơn nữa vỏ quả dày, độ hao hụt khi chế biến cũng lớn và khó kiểm soát thời gian khô hơn

Tất cả những yếu tố trên sẽ tác động đến giá thành phẩm, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến sức mua và khả năng giới thiệu sản phẩm Liberica đến tay người tiêu dùng của các nhà rang/quán cà phê. Điều này kéo theo hệ lụy là độ nhận diện của Liberica bị ảnh hưởng, và cuối cùng có nguy cơ tạo thành một vòng lập khiến Liberica khó có thể phục hồi vị thế mà cũng không thể bị lãng quên.

Ở góc độ cá nhân và tập thể nhỏ của mình, chúng mình chỉ tập trung kiểm soát sự cân bằng hương vị, đồng thời cố gắng truyền tải thông tin về Liberica một cách ngắn gọn và dễ hiểu nhất đến khách hàng. Mỗi sản phẩm của chúng mình đều đi kèm thẻ giới thiệu và hướng dẫn pha chế chi tiết.

Nếu phải mô tả hương vị cà phê Liberica Quảng Trị trong 3 từ, Tuấn sẽ chọn từ nào? Và điều gì khiến nó khác biệt so với Arabica hay Robusta?

Ba flavor notes cho cà phê Liberica Quảng Trị: Trái tầm bóp chín, khế chín, sô cô la sữa ( Golden berry, star fruit, milk chocolate ). Về hương vị, nó khác biệt chủ yếu bởi cường độ của vị ngọt rất cao, dễ cảm nhận. Một người bất kỳ dù không rành, không chuyên thưởng thức cà phê có thể dễ dàng uống hết một ly Espresso từ hạt Liberica một cách dễ dàng.

Tuấn có thể chia sẻ một kỷ niệm đáng nhớ với những người nông dân trồng Liberica ở Quảng Trị? Họ đã thay đổi cách nhìn về loại cà phê này ra sao?”

Những nông hộ nhỏ trồng Liberica ở Quảng Trị nhận ra giá trị của giống cây này từ nhà chế biến và người thu mua, đơn cử ở đây là anh Phong chị Trâm từ Pun farm – anh chị đã thuyết phục các nông hộ nhỏ về giá trị của Liberica, khuyến khích họ bằng cách thu mua quả chín đỏ với giá cao hơn 5000 VND so với giá trung bình thị trường.

Còn kỷ niệm của mình với cà phê Mít là hình ảnh những vườn cây cao lớn bao quanh một ngôi làng nhỏ ở Quảng Trị. Những tán cà phê Mít phủ mát lên mái nhà, tạo nên một cảm giác rất yên bình và gần gũi. Ở nơi đó, cà phê không chỉ là cây trồng – mà là một phần của đời sống.

Cà phê Liberica được dự đoán là “tương lai của cà phê” với nhiều tiềm năng lớn, nếu được khai thác đúng cách. Tuấn nghĩ sao về điều này?”

Tương lai của cà phê Liberica là một điều thú vị, và tương tự như Arabica hay Robusta, nếu chúng ta dành sự quan tâm và thời gian nghiên cứu cho giống cây này đủ nhiều, nó chắc chắn sẽ có chỗ đứng hơn, nhất là với một loạt những đặc điểm liên quan tới sự thích nghi với biến đổi khí hậu và chống chịu sâu bệnh tốt.

Tuấn muốn gửi thông điệp gì đến những người vẫn còn e ngại khi thử cà phê Liberica?

Mình thấy người yêu cà phê không e ngại Liberica, đơn giản là họ chưa thấy lí do nào thú vị để uống thử mà thôi!

Vì mẻ cà phê năm nay Àla Cafe hợp tác với Pun farm, Quảng Trị làm đều nhận được đánh giá rất tốt của người yêu cà phê trong nước và nước ngoài. Còn nếu được nói với những người còn e ngại chưa thử, mình sẽ nói: “Liberica không chắc sẽ làm bạn thích, nhưng chắc chắn vị ngọt dễ chịu của nó sẽ khắc sâu trong trí nhớ của bạn”. Để sau này, cứ nghĩ đến cà phê nào ngọt họ sẽ nghĩ ngay đến Liberica

Àla Coffee có kế hoạch gì để tiếp tục nâng tầm Liberica trong 2-3 năm tới? Liệu chúng ta có thể mong chờ một phiên bản đặc biệt nào không?

Àla Cafe sẽ tiếp tục đồng hành với Pun farm, Quảng Trị ở những năm tiếp theo để cải thiện chất lượng hương vị và giới thiệu nhiều hơn đến người yêu cà phê. Mình sẽ có những Mini tour nho nhỏ để mọi người có thể thăm vườn Liberica, tham gia vào chế biến, phơi, rang Liberica ngay tại nông trại ở Quảng Trị. Vốn dĩ thấy nhiều tiềm năng nên chúng mình thấy còn nhiều việc phải làm và có thể làm với Liberica Quảng Trị lắm, hihi.

Theo dõi Àla Cafe để cập nhật nhé.

Liberica Quảng Trị vẫn còn là một hành trình dài, với nhiều khó khăn lẫn tiềm năng chưa được khai thác hết. Nhưng với những người như Tuấn – lao động chăm chỉ, hiểu cà phê bằng cả trái tim và lý trí – chúng ta có quyền tin rằng mỗi mùa thu hoạch, mỗi mẻ rang, mỗi ly cà phê được phục vụ… đều là một bước tiến nhỏ để giống cà phê từng bị lãng quên này dần tìm lại vị thế của mình. Và biết đâu, trong một buổi sáng không xa, vị ngọt đặc trưng của Liberica sẽ là điều khiến bạn dừng lại lâu hơn với tách cà phê trên tay.