Tiền thân của bình Siphon là bình pha cà phê Vassieux ra đời từ những năm 1840 tại Pháp. Trải qua nhiều biến tấu trong thiết kế và các tiến bộ kỹ thuật Siphon đã trở thành một Apple của ngành cà phê – vượt ra mọi chuẩn mực thiết kế để trở thành biểu tượng ngành cà phê toàn cầu. Sau gần 2 thế kỷ từ khi ra đời, Siphon đang đi cùng làn sóng cà phê thứ ba, với khả năng trình diễn đậm tính nghệ thuật vào việc chiết xuất cà phê.
Trước khi xem lịch sử “dài ngoằn” của dụng cụ pha chế này, các bạn có thể xem video dưới đây để thấy vì sao Siphon hấp dẫn những người yêu cà phê. Và vì sao Siphon lại có tên là Siphon để sẵn sàng cho chặng đường đi lùi gần 2 thế kỉ tìm về tổ tiên bình Siphon.
Những thiết kế đầu tiên của bình Siphon tại Châu Âu
Một số dụng cụ pha cà phê bằng áp suất chân không đã được sử dụng tại Đức từ năm 1830. Nhưng bằng sáng chế đầu tiên của bình cà phê Siphon được biết đến sớm nhất là Marie Fanny Amelne Massot của Lyons – Pháp. “Vassieux” là tên gọi đầu tiên của bình Siphon trong đơn xin cấp bằng sáng chế vào năm 1840. Vassieux – Dụng cụ pha cà phê bằng áp suất chân không đầu tiên được tạo thành từ hai bầu thủy tinh thông nhau được giữ trên giá đỡ, đây là những thiết kế giống với bình Siphon hiện đại nhất dù chúng đã thay đổi đáng kể trong hơn 100 năm sau đó.
Vấn đề với thủy tinh..
Mặc dù các bình Siphon với họa tiết trang trí đẹp mắt đã bước ra khỏi nhà bếp vào phòng khách để trở thành vật dụng trang trí song vẫn có những vướng mắc không nhỏ. Mà quan trọng nhất là vật liệu thủy tinh lúc bấy giờ không có khả năng chịu nhiệt tốt, nên dễ dàng nổ, vỡ trong lúc pha chế. Vậy là hàng loạt thiết kế phát minh ra đời nhằm khắc phục vấn đề rạn vỡ của bình đun thủy tinh khi nước sôi bốc hơi hoàn toàn. (Bao gồm cả cơ chế tương tự cần gạt xả nước của toilet để giúp tắt đèn khi nước dâng lên đầy bình cà phê).

Mọi chuyện càng xa rời hơn khi vào những năm 1850 các bình siphon đã bị tách rời hoàn toàn thành hai bộ phận, một bình kim loại + một bình thủy tinh được giữ cân bằng như một cán cân và thông với nhau qua một đường ống. Kết cấu này được gọi Balancing Siphon. Tất nhiên vào thời kỳ này, nhiều người không thích các Balancing Siphon vì vậy nó đã thực sự trôi vào quá khứ. Chỉ còn trong một số bộ sưu tập, hoặc được bán trên Amazon như một vật phẩm trang trí hơn là thưởng thức cafe.

Sự tái phát minh các bình Siphon ở Mỹ
Khi các bình pha cà phê chân không tái xuất hiện đầu thế kỷ XX, nó đã được chấp nhận như là một phát minh mới của Mỹ, bất chấp lịch sử lâu dài ở Châu Âu. Đây cũng là giai đoạn chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của các bình cà phê chân không, hàng loạt phát minh ra đời, đã đưa Siphon đến đỉnh cao trước khi lắng dần vào những thập kỷ 1950.
Thiết kế bình pha cà phê chân không đầu tiên được cấp bằng sáng chế ở Mỹ của James Van Marter vào năm 1898, bao gồm một bình kim loại bên dưới với một bình thủy tinh hình trụ phía trên. Hay bình khớp chặt vào nhau bằng vải lanh. Một lần nữa, thiết kế này không phải là hoàn toàn mới, và trông có vẻ là một bản sao của những cà phê chân không phổ biến ở Châu Âu vào những năm 1850.
Năm 1914 – một dụng cụ mang tên Coffee Percolator được phát minh bởi Albert Cohn. Và lần này thì hoàn toàn không có gì mới mẻ ở đây. Thiết kế thuần chất “hậu duệ” của bình Vassieux đầu tiên được phát minh tại Pháp, có chăng – là nó được phát minh trên đất Mỹ.
Bước ngoặt mới từ thủy tinh chịu nhiệt
Năm 1915, một bình pha cà phê chân không được sản xuất từ Pyrex – thủy tinh chịu nhiệt mới của Corning Glass Work. Và được bán dưới tên “SILEX”, cái tên được viết tắt tức các từ: “Sanitary – Sạch sẽ” ; Interesting method of making – Phương pháp thú vị ; Luscious coffee – Cà phê ngon ; Easy to operate – Dễ sử dụng ; X-ray transparent – Trong suốt. Đây được xem là một bước ngoặt mới cho bình Siphon. Với thủy tinh chịu nhiệt các bình Silex đã khắc phục vấn đề của người tiền nhiệm Vassieux từ Pháp trở thành dụng cụ pha cà phê bằng áp suất chân không phổ biến trong các nhà hàng, khách sạn… Kết quả là ngày nay cái tên Silex cũng phổ biến như Siphon.

Đối thủ cạnh tranh chính đối với các nhà sản xuất cà phê Silex lúc bấy giờ là Tập đoàn Cà phê Glass của Harvey Cory ở Chicago và Illinois. Bằng sáng chế đầu tiên của Harvey Cory là một bình cà phê chân không vào năm 1933, và nhanh chóng được tiếp nối bởi một loạt các mẫu thiết kế mới, trong đó nhiều sản phẩm đã tập trung vào các yếu tố thiết kế ngoại vi của các bình lọc bao gồm: bộ khung, tay cầm, bộ lọc,..
Kỷ nguyên của điện và tự động hóa trên bình Siphon
Khoảng giữa của thập niên 1930 – 1950 đả chứng kiến sự vượt lên của những cái tên như Cory, Proctor Silex và Sunbeam đây là một trong những nhà sản xuất nổi bật nhất trong việc ứng dụng vật liệu mới và điện tự động trên các bình Siphon.
Một số thiết kế bình Siphon điện được cấp bằng sáng chế cho công ty Silex, với một cơ chế ổn định đặc biệt được thiết kế để giữ bình ổn trên các phương tiện di chuyển như tàu thủy và tàu hỏa. Những nhà phát minh bình trong thời kỳ này phải vật lộn với vấn đề mới là làm sao xác định thời gian phù hơp để giảm nhiệt độ cho bình. Song một số giải pháp đã được đề xuất, với việc sử dụng cảm biến nhiệt (Chester Hall – 1936, Hermann Lemp – 1937) và các cơ chế cảm nhận sự rung động của bình gây ra bởi hơi nước.
1940 – Rubberless của Cory và Coffeemaster của Sunbeam
Thập niên 1940 đã rộ lên rất nhiều cải tiến trong thiết kế của các bình siphon, trong số này phải kể đến bằng sáng chế “Rubberless” của Harvey Cory (vào năm 1942) với việc sử dụng miếng đệm cao su giữa hai phần bình thủy tinh.

Đáng nói hơn, cung trong những năm 1940 – 43, ngành cà phê đả chứng kiến sự xuất hiện dòng sản phẩm Coffeemaster của Sunbeam – một loạt thế hệ liên tiếp các bình Siphon mạ crôm sáng loáng được kết hợp với hệ thống điện tự động, việc pha cà phê với Siphon chưa bao giờ đơn giản hơn kể từ lúc này.

Vào giữa những năm 1950, lợi nhuận từ bình Siphon sụt giảm và số lượng các bằng sáng chế đã giảm đáng kể sau khoảng năm 1951 do người dùng chuyển sang các bình lọc bằng điện nhanh chóng và tiết kiệm hơn.
Giai đoạn phục hưng của bình Siphon
Vào những năm đầu của thế kỷ 21 là thời kỳ phục hưng của các bình Siphon. Phong trào được khởi xướng bởi những người sành cà phê thực thụ và trào lưu nghệ thuật Art Deco lúc bấy giờ. Một số ít các công ty vẫn sản xuất và bán bình cà phê chân không thủ công đơn giản theo các thiết kế ban đầu ở châu âu, đặc biệt là các công ty châu Á như Hario, Yama,.. Đây là một minh chứng rõ nhất cho các thiết kế đơn giản có khả năng trường tồn cao nhất, sau khi trải qua vô số các thiết kế, sửa đổi và tác động bởi công nghệ thì bình Siphon thủ công vẫn chưa bao giờ bị quên lãng.
Bánh xe lịch sử đã về cuối chặng đường 200 năm, hiếm có một phương pháp pha chế cà phê nào phổ biến và có tuổi đời lâu như Siphon. Dù có nhwungx đoạn sục sôi rồi lắng đọng nhưu chính nguyên lý hoạt động, nhưng Siphon chưa bao giờ bị quên lãng. Và giới sành cà phê trước làn sóng thứ ba vẫn mằn mà trong việc trải nghiệm pha chế với bình Siphon trong những thập kỷ tiếp theo ?
Nguồn tham khảo:
- www.baharris.org/ – The Historical Development of the Vacuum Coffee Pot
- www.coffeebrewguides.com/ – The History of the Siphon Pot