Ma sát được tạo ra trong quá trình xay sinh ra một lượng nhiệt rất lớn, cà phê có thể nóng lên 80 – 100°C sau khi xay, việc này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cà phê mà còn ảnh hưởng đến hiệu quả chiết xuất – nhất là đối với Espresso. Bột cà phê càng nóng, tốc độ chiết xuất càng cao và càng kém ổn định. Nguyên nhân của vấn đề này thường được đưa ra một cách trực quan, khi làm việc liên tục, các bộ phận kim loại của máy xay nở ra ở nhiệt độ cao hơn, làm tăng khoảng cách giữa các gờ (của lưỡi dao), hạt cà phê dễ dàng đi qua với kích thước lớn hơn cài đặt.
Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn đúng, vì sự giãn nở dự kiến của kim loại đối với một sự thay đổi nhiệt độ nhỏ như vậy sẽ không đáng kể (ngay cả máy xay nóng nhất cũng không đạt đến nhiệt độ cần thiết để làm cho lưỡi dao bằng thép hoặc titan nở ra). Thay vào đó, điều thực sự đang xảy ra là sự gia tăng nhiệt độ đang làm cho cà phê dẻo hơn và ít giòn hơn – có nghĩa là mỗi lần cắt hoặc nghiền một hạt, nó sẽ vỡ thành ít mảnh hơn và tạo ra ít hạt mịn hơn. Kết quả là kích thước hạt không đúng như cài đặt của máy, cuối cùng có thể làm giảm hiệu quả chiết xuất và ảnh hưởng tiêu cực đến hương vị.
Mặc dù làm lạnh cà phê có thể mang lại một số lợi ích cho việc chiết xuất, nhưng đó không phải là một cách tiếp cận thực tế cho một quán cà phê bận rộn. Cho nên, điều không thể tránh khỏi là để phục vụ cà phê được xay tươi mỗi lần chiết xuất, trong một quán cà phê đông đúc, máy xay chắc chắn sẽ nóng hơn khi sử dụng nhiều hơn.
Vì nhiệt trong máy xay được tạo ra bởi động cơ,sự vỡ vụn của hạt cà phê ,sự ma sát giữa các hạt cà phê với nhau và ma sát của bánh răng (lưỡi dao) của máy khi chúng đi qua máy xay. Trong số này, sự ma sát và vỡ vụn của hạt cà phê tạo ra phần lớn nhiệt, vì vậy việc cách ly động cơ với buồng xay (hoặc làm mát riêng động cơ) có tác dụng tương đối nhỏ trong việc giảm nhiệt độ của máy xay.
Bất kể việc sử dụng máy xay nào, có một số lưu ý để cải thiện tính ổn định nhiệt độ như: Giữ cho các lưỡi dao của máy xay luôn sắc và cân bằng; Làm sạch tất cả các bộ phận của máy xay (bã cà phê mắc kẹt trong máy xay khiến chúng dễ tích nhiệt hơn); Giữ các lỗ thông hơi sạch sẽ và không có vật cản để hệ thống làm mát của máy hoạt động hiệu quả hơn; Chọn tốc độ xay nhanh hơn – đây là một tùy chọn tham khảo, ở vòng tua cao hơn, cà phê đi qua máy xay nhanh hơn, do đó nó có ít thời gian hơn để hấp thụ nhiệt từ khoang chứa. Động cơ cũng sẽ tạo ra ít nhiệt hơn, vì nó hoạt động với thời gian ít hơn cho mỗi lần xay, v.v…
Ngoài ra, một cách tiếp cận khác đã được sử dụng trong các mẫu máy xay hiện đại để cải thiện đáng kể tính nhất quán của quá trình xay là sử dụng quạt để làm mát động cơ và buồng xay. Tóm lại, sự dao động nhiệt độ dẫn đến sự không nhất quán về liều lượng, thời gian chiết xuất, hiệu quả chiết xuất và hương vị. Do đó, một cách tiếp cận thực dụng là ổn định nhiệt độ máy xay càng nhiều càng tốt, thay vì cố gắng làm mát cà phê bằng mọi giá.